Стр. 144 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

144
К каменщикам отнеслись благосклонно, по императорскому
указу 1791 г. староверы вместе с освоенными ими землями
вернулись в российское подданство на правах ясачных ино-
родцев. После 1792 г. каменщики спустились в долины и за-
нялись земледелием. Из прежних мелких поселений в
Бухтарминской долине первоначально образовалось
9 деревень: Быково, Осочиха (позднее, в 1860-х гг., пе-
реименована в Богатырево), Сенная, Коробиха, Фыкалка, Пе-
чи, Мало-Нарымская (в то же время переименована в Огнево),
Язовая, Белая. Крестьяне расплачивались с государством осо-
бым видом натурального налога – ясаком, который взимал-
ся в виде пушнины. Как и все другие «инородцы» Российской
империи, каменщики также были подчинены особой ино-
родческой управе и освобождены от горнозаводских работ
и от рекрутчины. С той поры за ними закрепилось еще одно
нарицательное название – «ясак», «ясашные».
Став «гласными правительству», бухтарминцы со вре-
менем утратили уверенность, что нашли Беловодье, решили,
что оно находится где-то дальше, за пустыней Гоби... И в по-
следующие времена уже с Бухтармы опять побежали, про-
должая неустанный поиск легендарной благодатной земли…
В 1878 г. Бухтарминская инородческая управа была
преобразована в крестьянскую волость на общих основани-
«Үкіметке ашық» бола отырып, бұқтырмалықтар уақыт
өте келе Ақсуды таптық деген сенімді жоғалта бастады, ол
Гоби шөлінің арғы жағында деп шешкен. Кейіннен, аңызға
айналған берекелі жерді үздіксіз іздеуді жалғастыра отырып,
Бұқтырмадан қайта қашып кетті.
1878 ж. Бұқтырмалық бұратана басқарма жалпы негізде
шаруашылық болыс ретінде қайта құрылды. Бұл тасшылардың
ерекше құқықтарынан айырылғандығын көрсетеді. Бірақ
жетпіс жылдай дерлік бұқтырмалық ерікті ұрпақтар, орыс ша-
руалар өмірінің жалпы көрінісінде бөлініп тұратын. Егер ша-
мамен 1720–1740 жж. пайда болған бірінші мекендерден,
олардың төл мәдениетінен тек жарықшақтар қалған XX ғ. орта-
сына дейінгі уақытты есептесек, бұқтырмалық тасшылардың
тарихы жалпы 200 жылды құрайды. Бірақ, ол осы күнге дейін
жеткен: 1920–1930 жж. бірнеше жергілікті отбасылар Қытайға
кетіп қалып, сол жақтан тағдыр оларды Латын Америкасы-
на, АҚШ-қа, Австралияға қоныс аудартты. Қазіргі заманғы
шетелдегі орыс бұрынғы дәстүрлі адамдарының диаспорасын-
да Бұқтырма аңғарларынан шыққан ұрпақтар да бар.
Қоныс аударушылардың екінші тобы – «поляктар» деп
аталған, орыс бұрынғы дәстүрлі адамдары үкіметтің қалауы
бойынша біздің өңірлерде пайда болған. Алтайда XVIII ғ.
бірінші жартысында орыс мемлекеттік қызметкер адамдарын-
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
10. Алтай Ақсулары