Стр. 249 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

249
Ниеттері, ізгі талпыныстары қанша көп болғанымен
Шоқаннның қуат-күші барған сайын азая берді. Ауру өз
дегенін істеді, отыз жасқа толмастан, Шоқан 1865 ж. 10 сәуірде
өзінің қайын атасы сұлтан Тезек Нұралыұлының ауылын-
да, Көшен-Тоған деген жерде дүние салды. Қазіргі Алматы
облысының Панфилов ауданындағы Алтынемел пошта стан-
сасына жақын маңға жерленді.
1929 ж. Сырымбеттегі Уәлихановтардың үй-жайы
талан-таражға түсті. Тұрғын үй Володарское (қазіргі
Саумалкөл) селосына апарылып, әртүрлі мекемелердің
ғимаратына айналды. Сырымбет ауылында Шыңғыс үй-
жайынан сарай, ал Шоққарағайда мешіт, сарай, монша
қазірге дейін сақталған.
1977 ж. күзде ҚазКСР Мәдениет министрлігінің экспе-
дициясы үй-жай тұрған жердің топографиялық суретін түсірді
және оның іргетасын айқындады. 1985 ж. Шоқан Уәлиханов
туғанына 150 жыл толуына орайластырылған мерекеде осы
жерге оған арналған мемориалдық кешен-мұражай бой
көтерген болатын. 1991 ж. архитекторлар Т. Н. Төреқұлов
пенН. В. Төреқұлованыңжобасымен Сырымбет сайында қазіргі
мұражай орныққан Шыңғыс Уәлиевтің үй-жайы қалпына
келтірілді.
Желаний и добрых устремлений было более чем до-
статочно, а сил оставалось все меньше и меньше. Болезнь
брала свое, и, не дожив до своего тридцатилетия, Чокан
10 апреля 1865 г. скончался в ауле своего тестя султана Те-
зека Нуралыулы, в урочище Кочен-Тоган. Похоронен он был
недалеко от почтовой станции Алтын-Эмель на территории
нынешнего Панфиловского района Алматинской области.
В 1929 г. здания фамильной усадьбы Сырымбет бы-
ли разобраны и перевезены в различные районы области.
Так, в селе Володарском (ныне Саумалколь) находился жи-
лой дом; в нем в разное время размещались почта и другие
учреждения. До сих пор стоят в поселке Сырымбет сарай
из усадьбы Чингиса, в Шок-Карагае – мечеть, сарай, баня.
Осенью 1977 г. экспедиция Министерства культуры
КазССР произвела топографическую съемку местности, где
находилась усадьба, и зафиксировала хорошо сохранивши-
еся фундаменты ее построек. А в 1985 г. в ознаменование
150-летия со дня рождения Чокана Валиханова учрежден
Мемориальный комплекс-музей. Наконец, в 1991 г. по про-
екту архитекторов Т. Н. и Н. В. Турекуловых в урочище Сы-
рымбет была восстановлена усадьба Чингиса Валиева, в ко-
торой теперь размещается музей.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
20. Музей-усадьба Чокана Валиханова «Сырымбет»