Стр. 251 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

251
азақстан археология ғылымына 1980 ж. «Бо-
тай мәдениеті» деген ұғым кірді. Сол жылы
В. Ф. Зайберт жетекшілік еткен Солтүстік
Қазақстан мен Көкшетау археологиялық
экспедициясы Қазақстанның солтүстігі мен
негізгі материалдар табылған Ботай қонысы төңірегінде
көлемді зерттеулер жүргізді.
Экспедицияға қатысушылардың назары Еуразияның
далалық аймағында шаруашылықтың өндіруші типі болып
қалыптасқан ежелгі адамдар дәуіріне аударылды. Көптеген
жұмыстар жүргізіліп, бай археологиялық коллекция жи-
налды.
Ботай археологиялық мәдениеті Жайық-Ертіс өзен-
дерінің аралығындағы орманды дала мен далалық алқапты
алып жатты. Бүгінде бұл аумақта энеолит дәуіріне жата-
тын 500-дей археологиялық объект белгілі болып отыр. Бо-
тай қонысы (қазіргі Красный Яр, Рошинское, Васильков-
ка және басқалар) аса маңызды мәдени қабаттарға толы.
Үстіңгі қабатынан жүздеген тұрғын үйдің орны табылып,
есепке алынды.
15 га жерді алып жатқан Ботай қонысы Солтүстік
Қазақстан облысының Айыртау ауданындағы Николь-
ское селосынан 1,5 км жердегі Иманбұрлық (Есілдің са-
ласы) өзендерінің жағасында орналасқан. Ботай қонысы
тіршілік еткен кезде мұнда (500–600 жыл) үш жүзден
астам тұрғын үй салынды. Үстіңгі қабатынан 160 үйдің
орны тіркелді. Бұлар – қоныс өмірінің соңғы кезеңінің
құрылыстары.
Қоныс құрылысы өте тығыз. Бір-біріне тақаса
салынған тұрғын үй орамдары «ұялы» жоспарда құрылған.
Кеңдігі 6–10 м «көшелерге» бөлінген қатар-қатар
тұрғызылған үйлер. «Көшелердің» ұзындығы ауылдың батыс
жақ шетінен бастап орталыққа дейін 50 м болады.
1980 г. в археологическую науку Казахстана
вошло понятие «ботайская культура». Это
стало возможным благодаря масштабным
исследованиям Северо-Казахстанской и
Кокшетауской археологических экспедиций
под руководством В. Ф. Зайберта на севере Казахстана и свя-
зано с поселением Ботай, откуда были получены основные
материалы.
Внимание участников экспедиции было обращено к
первобытной эпохе, когда в степной зоне Евразии зарож-
дался и формировался производящий тип хозяйства. Была
проведена огромная работа, в ходе которой составлены
богатейшие археологические коллекции.
Ботайская археологическая культура занимала ле-
состепную и степную полосу Урало-Иртышского меж-
дуречья. Сегодня на этой территории известно около 50
археологических объектов эпохи энеолита. Ботайские
поселения (ныне Красный Яр, Рощинское, Васильковка
и др.) значительны по площади и имеют мощные куль-
турные слои. На поверхности их зафиксированы сотни
жилищ.
Поселение Ботай имеет площадь 15 га и располага-
ется на берегу реки Иманбурлык (приток Ишима) в 1,5
км от села Никольское Айыртауского района Северо-Ка-
захстанской области. За весь период существования Ботая
(500–600 лет) на нем было построено более трехсот жилищ.
На поверхности фиксируются котлованы 160 помещений –
постройки последнего этапа жизни поселения.
Застройка поселка была очень плотной. Жилища
смыкались друг с другом и образовывали своеобразные
кварталы «сотовой» планировки. Параллельные ряды домов,
разделенные «улицей» шириной в 6–10 м. Длина «улицы» от
западной окраины поселка до центра 50 м.
С Қ
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
21. Поселение Ботай
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
21. Ботай қонысы