Стр. 253 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

253
қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Теориялық түсінікті
тексеру үшін көне замандағы үйлердің нақты құрылысы
түзілді. Тұрғын үйдің тазартылған табанының қабырғасы
оның периметрін бойлай саздан тұрғызылған. Тірек ретінде
жылқының ірі сүйектері (омыртқа, қабырға, жамбас сүйегі
және басқалар) пайдаланылған. Қабырға мен еденді сылай-
тын топырақты осы маңайдан арнайы қазылған шұңқырдан
алған. Балшықтан құйылған үй төбесін 15 бөренемен күмбез
тәріздендіріп жапқан. Төбеден түтін шығатын тесік қалдырған.
Күмбез лаймен сыланып, шым қабатымен жабылған. Еден
мен қабырғаның іші де лаймен сыланған. Ошақтар жасалған.
Ботайлық үйлердің ішкі биіктігі 2,8 м аласа емес. Бұл биіктік
ошақтан мұржасымен түтін тартып шығаруға қолайлы еді.
Қазу кезінде белгілі болғанындай, ертедегі үй-жайлар
бір-біріне жанастыра салынған. Мұндай жағдайда екі тұрғын
үйдің аралық қабырғасы екеуіне ортақ болған, ал үйлердің
арасында өтетін есіктері болды. Тұрғын үйлерге кіретін есік
жер бетінде болып, үйдің іргесінде дәлізбен жүріп баруға
болатындай жерде шаруашылық қоймасы болған. Көп рет-
те бір қойма екі отбасыға ортақ болған. Кейбір қоймалар
мал және өсімдіктен алынған тамақ өнімдерін сақтауға
пайдаланылған.
ка раскопок позволила реконструировать их архитектуру.
Для проверки теоретических представлений была соору-
жена натуральная модель древнего дома. По периметру рас-
чищенного котлована жилища из увлажненной глины была
возведена трапециевидная в вертикальном сечении стена.
В качестве арматуры использовались крупные кости лоша-
ди (позвонки, ребра, тазовые кости и др.). Глину брали здесь
же, на площадке поселения. Ботайцы тоже ведь возводили
стены своих домов из грунта, извлекаемого при рытье кот-
лована. Глину для обмазки их и пола брали из специальных
ям вблизи жилищных котлованов. На выстроенную глиня-
ную стену были уложены 15 венцов бревен. В потолке для
тяги оставили дымовое отверстие. Свод обмазали глиной и
накрыли пластами дерна. Пол и стены изнутри также обма-
зали глиной. Соорудили очаги. Установили, что внутренняя
высота ботайского дома должна была быть не ниже 2,8 м.
Эта высота необходима для создания дымовой тяги от очага.
Как выяснилось во время раскопок, в древности жи-
лые помещения вплотную примыкали друг к другу. В этих
случаях для двух жилищ общей была одна стена, а между
помещениями имелись переходы. Входы в жилище дела-
лись наземными. Рядом с жильем находились хозяйствен-
Ботай тұрғынжайы. Шынайы макет
Ботайские жилища. Макет в натуральную величину
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
21. Поселение Ботай