Стр. 433 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

433
Баянауыл өлкесі. И. В. Волковтың картинасы. 1915 жыл
Окрестности Баянаула. Картина И.В. Волкова. 1915 год
Шығыс Қазақстан қазақтары. 1878 жылғы фотосурет
Казахи Восточного Казахстана. Фотография 1878 года
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 39. Баянаул – родина жырау и акынов
Жегілген түйелер. 1878 жылғы фотосурет
Верблюды в упряжках. Фотография 1878 года
халқының музыкалық мәдениеті Мұсаның музыкалық
өресін одан әрі тереңдетті. Өз әндерін скрипкамен де, сыр-
наймен де сүйемелдеуі дыбыстық көркемдік аясын кеңейтті
және дәстүрлі қазақ әуенін бұрмаламай, керісінше байы-
та, көріктендіре түсті. Жаяу Мұса – сегіз қырлы, бір сырлы
нағыз халық композиторы» деп жазған еді.
Жаяу Мұса өзіне дейінгі халық ақындары, әншілері
мен сазгерлері Жанақ, Көтеш, Жарылқапберді, Құлтума,
Біржан сал, Әсет әндерінен шабыт алды. Оның кей әндері
ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктерден туса («Хай-
лау», «Толғау», «Бұзаудың жылауы», «Тұтқынның зары»,
«Сүйіндік»), кей әндері ғашық жүрек, махабббат мәселесіне
арналды. («Сұрша қыз», «Шолпан», «Сәулем қыздар», «Гауһар
қыз»). Туған өлкені асқан сүйіспеншілікпен жырлайтын
«Баянауыл», «Жазғы күн», «Жаз», «Ұлытау», «Сарын» секілді
әндері ел ішіне кеңінен таралды. Аңқұмарлық пен сейіл
қызығы жөнінде «Күйкентай», «Қаршыға», «Көгершін» ат-
ты әндерін шығарды. Сонымен қатар Жаяу Мұса күйшілік
өнерімен де танылды. Оның артында «Құмжылан», «Қыз
күйі», «Қызқарқыра», «Қамшылау» секілді домбыра күйлері
қалды. Сондай-ақ алуан түрлі тақырыптағы тақпақтар мен
мысалдар («Жақсы мылтық», «Жан серігі», «Күз», «Бөдене
мен қорқау», «Шал мен қараторғай» және т. б.) секілді
шығармалары қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылды.
Қазақ кеңес әдебиетінің белгілі жазушысы Зейтін
Ақышев Баянауылдан шыққан әйгілі тума талант иесінің
өмірі мен шығармашылығы туралы «Жаяу Мұса» романын
жазды. Павлодар облысының Баянауыл ауданындағы Жасы-
бай көлінің солтүстік жағалауында Жаяу Мұса Байжанұлына
2008 ж. ескерткіш орнатылды (мүсінші М. Е. Сергебаев).
Қазіргі қазақ дәстүрлі әншілерінің репертуарынан
әліге дейін қалмай келе жатқан әндердің бірі – «Қорлан».
Павлодарской области на северном берегу озера Жасы-
бай в 2008 г. Жаяу Муcе Байжанулы установлен памятник
(скульптор М. Е. Сергебаев).
С давних пор среди казахского народашироко известна
грустная проникновенная песня «Хорлан», основанная на ре-
альных событиях, о несбывшейся мечте, о юношеской любви.
Автором ее является уроженец бывшего Павлодар-
ского уезда казахский акын и певец Естай Беркимбайулы
(1874–1946). Когда Естаю исполнилось 20 лет, ему посчаст-
ливилось встретиться в своем крае со знаменитыми жырши
Биржан-салом и Аханом-серэ. Несколько лет он находил-
ся рядом с ними, пел их песни и постигал секреты их ма-
стерства. В последующие годы Естай много путешествовал,
побывал в Акмоле, Семипалатинске, Павлодаре, Зайсане,
разных местах Южного Казахстана и Семиречья. Во всех
этих краях он пел свои песни, которые обрели огромную