Стр. 523 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

523
Дала ландшафты. Арғы бетте Теректі шоқысы
Степной ландшафт. На дальнем плане сопка Теректы
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 48. Историческая область Улы у
дователей к заключению, что этот могильник относится к
бегазы-дандыбаевской культуре периода поздней бронзы.
Многочисленны в Улытау-Жезказганском регионе па-
мятники эпохи раннего железа. Это так называемые курганы
с усами. Наиболее характерные из них – Орезаир и Жанайдар.
Исследователи считают их наследием коневодов с культом ко-
ня, поклонением Солнцу и огню. Некоторые ученые полагают,
что они представляют собой своеобразную обсерваторию, а
их ориентация на восток связана со временем летнего и зим-
него солнцестояния, весеннего и осеннего равноденствия.
Тюркский период представлен поминально-хра-
мовыми сооружениями, выложенными из камня-плитняка.
В научной литературе они получили общее звучное наиме-
нование – «дын». Наиболее известным из них является Козы-
Корпеш – Баян-сулу в Восточно-Казахстанской области.
В Улытауском регионе имеется целый ряд аналогичных па-
мятников. Наиболее выдающимися являются так называемый
«мавзолей» Домбаул и Дын-моласы – своеобразная «копия»
Козы-Корпеш – Баян-сулу. Несмотря на некоторые разруше-
кезеңдерінің тас мүсіндері жатады. Бұрыш мұнараларымен,
үй-жайы бар бекіністерді қоршаған орларымен нығайтылған
көне қалалар – Басқамыр, Нөгербек дарасы, Хан ордасы,
Домбағұл өздеріне назар аудартады.
Ұлытау атауы жалпы «ұлы тау» деп аударылады, бірақ
түрік тілдерінде басқа мағынаны білдіреді – «қасиетті тау»
немесе «негізгі тау». Ұлытаудың осы қасиеттері осы өңірдегі
әртүрлі кезеңнің діни-мемориалды ескерткіштерінің
кездесетінінен байқалады. Ұлытау тарихи облысы Жо-
шы, Барақ, қазақ хандары – Қасым, Хақназар, Кенесары
сияқты тарихи тұлғалардың қызметімен байланысты. Қазақ
аңыздары бойынша, Ұлытау шыңдарының бірі аты аңызға
айналған Едігенің құрметіне аталған. Сол шыңда, Едігенің
тас қорғанының жанында Алтын Орда ханы Тоқтамыс жер-
ленген сияқты. Едіге қорғанына археологиялық зерттеулер
жүргізілмеген.
Алтын Орда заманында Ұлытау өңірі хандарды жерлеу
пантеонына айналды. Мұнда күйдірілген қызыл кірпіштен
кесенелер салына бастады, кейбіреулерінің күмбездері көк