Стр. 216 - ТОМ2

216 Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
71. Боролдай қорымы
Усунь было одним из крупных государственных объ-
единений на территории Центральной Азии. Центром его
владений была Илийская долина, хотя их ставка Чигу («Город
Красной долины») помещалась между Иссык-Кулем и южным
берегом Или. Точное расположение Чигу до сих пор не опре-
делено. Его локализуют на побережье Иссык-Куля, но он мог
находиться и в долинах рек Кеген и Чарын. Этимология са-
мого термина «усунь» до сих пор не выяснена. Он известен
только в китайском иероглифическом написании, совре-
менное звучание которого идентично одному из казахских
этнонимов – «уйсын».
Памятники усуньской культуры распространены в Же-
тысу, Фергане (частично) и северной части Восточного Турке-
стана. Имея во II в. до н. э. население до 630 тыс. человек, усуни
могли выставить большое войско из конницы и пеших лучни-
ков. Дружина царя усуней и двух его наследников состояла из
30-тысячной конницы – у каждого по 10 тыс. воинов.
Дипломатические отношения усуни установили с го-
сударствами Давань (Фергана), Кангюй (Южный Казахстан),
Яньцай (Приаралье). Торговые отношения связывали усуней
Орталық Азия аумағындағы ірі мемлекеттік
бірлестіктердің бірі үйсін болды. Чигу ордасы («Қызыл
алқап қаласы») Ыстықкөл мен Іленің оңтүстік жағалауына
орналасқанмен, олардың иелігінің орталығы Іле алқабы бол-
ды. Чигудың нақты қай жерде орналасқаны әлі анықталмаған.
Оны Ыстықкөл жағалауымен шектейді, бірақ ол Кеген мен
Шарын өзендерінің алқабында да болуы мүмкін. «Үйсін»
терминінің этимологиясы әлі анықталған жоқ. Ол тек қытай
иероглификалық жазуында ғана белгілі, қазіргі айтылымы
қазақ этнонимдерінің бірі «үйсінге» сәйкес келеді.
Үйсін мәдениетінің ескерткіштері Жетісу, Ферғана
(ішінара) және Шығыс Түркістанның солтүстік бөлігіне
таралған. Б. з. д. II ғ. 630 мың адамы бар үйсіндер жа-
яу садақшылар мен аттылардан үлкен әскер шығара ал-
ды. Үйсіндердің патша жасағы және тақтың екі мұрагері әр
қайсысында 10 мың әскері бар 30 мың атты әскерден тұрды.
Үйсіндер Давань (Ферғана), Қаңлы (Оңтүстік
Қазақстан), Яныцай (Арал маңы) мемлекеттерімен
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты. Үйсіндер Лоб-
нор көлінен Тарым ойпатына дейінгі, Тұрпаннан Яркентке
Боролдай қорымы. Үлкен қорған
Могильник Боролдай. Большой курган