Стр. 211 - ТОМ2

211
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 70. Горо ище Талг р
Исследуя металлические находки, ученые выявили на-
личие в городе различных сортов железа, чугуна и стали, в том
числе и тигельной, более известной как булатная сталь, секреты
изготовления которой сейчас утеряны. Средневековые мастера
из Тальхира были выдающимися специалистами, а город – од-
ним из немногих центров железоделательного производства
на Востоке, где изготавливали знаменитый булат. Кузнечное
производство отличалось высоким уровнем развития.
Археологи собрали богатую коллекцию изделий из
железа. Среди находок имеется оружие – кинжалы, ножи,
наконечники стрел, панцирные пластинки от доспехов, об-
ломки боевых шлемов; орудия труда – садовые ножи, топоры,
наконечники пахотных орудий; бытовые вещи – гвозди, но-
жи, топоры, ключи, замки, оковки сундуков, цепи, светиль-
ники и многое другое.
Кузнецы и ювелиры (зергеры) использовали фигурное
литье, чеканку, позолоту, гравировку. При раскопках найдены
бусы, подвески, серьги, бляшки из бронзы, золота и серебра.
Шорники готовили принадлежности конной сбруи, сед-
ла, ремни. Из кожи шили сапоги, ичиги, туфли и другую обувь,
которую украшали вышитым и накладным орнаментом. Рас-
пространено было и ковроткачество. Ткались ковры со свет-
лыми краснымфоном. Особенно ценились безворсовые ковры.
Раскопки средневекового Тальхира показывают, что
это был крупный город на Шелковом пути, центр ремесла,
торговли, сельского хозяйства и культурной жизни. Архео-
логические раскопки на городище продолжаются.
қорытатын, аздаған темір өңдеу өндіріс орталықтарының
бірі болып саналды. Темір соғатын өндіріс дамудың жоғары
дәрежесімен ерекшеленді.
Археологтар темірден жасалған аса мол коллекция
жинады. Табылымдардың ішінде қанжарлар, пышақтар,
жебе ұштықтары, қару-жарақтан сауыт пластинкала-
ры, жауынгерлік дулыға сынықтары табылды. Еңбек
құралдарынан бау-бақша пышақтары, балталар, соқа
тістері кездесті. Тұрмыс заттары тым көп, олар: шегелер,
пышақтар, балталар, кілттер, құлпылар, сандық құрсаулары,
шынжырлар, шамдалдар және басқалар.
Ұсталар мен зергерлер фигуралы құйылымдарды,
нақышты, алтын жалатуды, өрнек салуды пайдаланды. Қазу
кезінде сәндік бұйымдардан аса мол коллекция жиналды,
олар: моншақтар, салпыншақтар, сырғалар, қоладан істелген
айылбастар, алтын, күміс, басқа да ұсақ-түйектер.
Әбзелшілер ат әбзелдерін, ер-тұрман, тартпалар дай-
ын-дады. Былғарыдан тігілетін және бастырма өрнектерімен
сәнделетін етік, мәсі, кебіс, басқа да аяқ киімдер тікті. Кілем
тоқу да кеңінен таралды. Кілемдер ашық түсті және қызыл
аямен тоқылды. Әсіресе түксіз кілемдер жоғары бағаланды.
Ортағасырлық қазылымдар Жібек жолындағы бұл
ірі қала қолөнердің, сауданың, ауыл шаруашылығы мен
мәдени өмірдің орталығы болғанын көрсетеді. Көне қалада
әлі де археологиялық қазба жұмыстары жалғасуда.