Стр. 393 - ТОМ2

393
Сарай кешені. VI–VII ғасырлар. Ғибадатхана бөлмесі
Дворцовый комплекс. VI–VII века. Культовое помещение
Сарай кешені. VI–VII ғасырлар. Шарапхана
Дворцовый комплекс. VI–VII века. Винодельня
затем его планировка изменилась, и в таком виде он исполь-
зовался до X в.
Интересными для археологической науки оказались
раскопки еще одного холма – Луговое Г. Удалось установить,
что здесь находилась жилая постройка центрического плана.
Судя по строительной технике, находкам керамики, имею-
щим широкие аналогии в городах Южного Казахстана, Се-
миречья и Средней Азии, Луговое Г существовало в VII–XII
вв. Датировка подтверждается караханидскими монетами,
найденными в помещениях.
Подобные этому сооружения были широко распро-
странены в Чуйской долине. Большая группа богатых домов,
для планировки которых характерно расположение жилых
и хозяйственных построек вокруг двора, раскопана на Крас-
нореченском и Буранинском городищах, Актобе. В богатых
домах стены украшались резной штукатуркой, окрашивались
в сочные тона, полы дворов выстилались обожженным кир-
пичом, в круглые окна вставлялись стеклянные диски разных
цветов. В отделке окон использовались керамические плитки,
украшенные рельефным орнаментом. Например, на них изо-
бражали льва с цветком в пасти.
По площади, числу помещений, характеру интерьера
различаются дома богатых горожан-купцов, крупных землев-
ладельцев, чиновников. Дома рядовых ремесленников более
скромны, хотя планировка их такая же.
Среди богатых домов Краснореченского городища
выделяется огромная постройка, расположенная южнее цен-
тральных развалин. Она состояла более чем из двадцати по-
мещений, группировавшихся вокруг двух дворов. В одном из
құрылыстың бітімі бөлек. Бұл – екі ауланы айнала
орналасқан жиырмадан астам бөлмесі бар үй. Олардың
қасында бір кезде киіз үй тұрған. Сәнді бөлмелердің
қабырғасы оюлы өрнектермен әшекейленген. Құрылыстың
барлық жағын бекініс қабырғалары қоршап тұрған. Бұл,
сірә, қала билеушісінің қала сыртындағы сарайы болуы
керек.
Мұндай типтегі үйлердің бәрі қала сыртында
болғанын айта кету керек. Бұлар қаладан оқшау жерде, әсем
бау-бақшасы мен әуізі бар, демалуға лайықталып салынған
сәнді сарайлар. Мұндай үйлер Орта Азияда IX ғ., Жетісуда Х
ғ. пайда болды. Яғни басты қала бекінісінен тыс жерде қала
халқының қауіпсіздігін толық қамтамасыз еткен аса күшті
Саманидтер мен Қараханидтердің орталықтандырылған
иеліктері құрылған тұста іске асты.
Мұндай сарайлар мен үйлер Жетісуға ерте орта-
ғасырлардағы әскери қақтығыстар, феодалдық кикілжіңдер
мен ұрыс-керістер тұсында Луговой «А» типіндегі
қорғандардың орнын ауыстырды. Бүгінгілердің айтуынша,
ол кезде «қалалардағы әртүрлі тайпа өкілдері бір-бірімен
жиі-жиі қақтығысып тұрды… Егіншілер найза мен қалқан
ұстап жүрді, бірін-бірі тұтқынға алып, құлға айналдырды».
Енді қала тұрғындары тұнжыраған көңілсіз қорғандарды
тастап, қала маңынан, бау-бақша мен жүзімнің, сылды-
рап аққан су жанына жайлы да салтанатты сарай салуды
лайық көрді. Арабтың «каср» (павильон, шағын сарай) де-
ген сөзінен шыққан, байлықтың, жақсы тұрмыстың иесі
дегенді білдіретін мұндай үй әрбір байдың арманы еді.
Зерттеушілер атап көрсеткендей, «каср» қожайынның
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 84. Городище Кул н