Стр. 402 - ТОМ2

402
жайлары бар бұрынғы керуен-сарай деп санады. Л. Ю. Маньков-
ская ол Х ғ. кейінгі кезде тұрғызылған деп сендіреді де, Ақыртас
пен Қасрибастың салыстырылуын қолдайды.
Ақыртас жөніндегі өз түсінігін, оның салынған уақыты
мен оған байланысты өрбіген саяси оқиғаларды неміс
зерттеушісі В. Брентьес те айтты. Ол бұл архитектуралық кешен
араб қолбасшысы Құтайба әмірімен салынған деп есептейді.
Зерттеуші құрылыстың басталған уақыты 714–715 жж. деген
болжам жасады. Орта Азияны билеген Құтайба ибн Муслим
өз отбасына алаңдап, оны өзіне шақыртқан (ол Құтайба өлген
кезде Мервқа дейін келген). Ақыртас оның солтүстіктегі рези-
денциясы ретінде салынған.
Француз археологы А. Нортхедж бен осы мақала ав-
торы 1996 ж. жүргізген зерттеулер тағы бір жорамал жасауға
негіз болған бірқатар нәрселерді анықтады. Бұл құрылыстың
бірінші бөлігіндегі тұрғын жай, осыған дейін мешіт орны
деп саналып келген болатын. Қазба жұмыстары барысында
упоминаемым в письменных источниках, в частности, у
Ибн Хордадбеха и Кудамы. Именно они приводят в своих
дорожниках реестр городов на участке торгового пути от
Тараза до Кулана. Это Нижний Барсхан, Касра-Бас (Касри-
бас), Куль-Шуб, Джуль-Шуб и Кулан. Каллаур отождествил
Акырташ с Касрибасом.
В 30-е гг. прошлого века Акырташ оказался в поле
зрения Семиреченской археологической экспедиции, воз-
главляемой А. Н. Бернштамом. Затем изучением памятника
занимался Г. И. Пацевич, датировавший Акырташ временем
до IX в., относя его к постройкам несториан и отождествляя с
населенным пунктом Касрибас.
В 1945 г. памятник исследовала Экспедиция по делам
архитектуры при Совете Министров КазССР. Итогом ее работ
стал план Акырташа, а материалы исследований обобщены
в статье архитектора Т. К. Басенова. Басенов отверг предпо-
ложения о том, что Акырташ был буддийским или нестори-
Сарай қабырғасы. VIII–XII ғасырлар
Стена дворца. VIII–XII века
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
85. Ақыртас кешені