409
азіргі Тараздың орталық орамы орнын-
да Қазақстанның белгілі ортағасырлық
қалаларының қалдығы бар. Ол туралы
алғашқы мағлұматтар 568 ж. византиялық
деректерде айтылған. Дәл осы уақытта Ви-
зантия Иранға қарсы батыс түріктермен
келісуге ұмтылып, император II Юстинианнан Түрік қағаны
Дизабулдың ордасына Земарх Киликийский бастаған елшілік
жіберді. Византия тарихшысы Менандрдың сипаттауы бойын-
ша, Земарх өзінің сапары кезінде Талас алқабында, Таразға
таяу жердегі қаған ордасында қабылдауда болған.
Тараз (Талас) туралы көптеген ортағасырлық гео-
графтар, тарихшылар, саяхатшылар жазды. Бұл таңданарлық
нәрсе емес, өйткені қала Ұлы Жібек жолының бойында
орналасқандықтан, оны сипаттағанда авторлар ең алдымен
сауда саласындағы маңызын атап өткен. Мысалы, қытай сая-
хатшысы Сюань Цзан былай деп жазған: «Таластың айналасы
8-ден 9 лиге дейін. Мұнда көптеген елдің көпестері тоқтап,
әртүрлі тауарлармен сауда жасаған».
Үш жыл өткеннен кейін де Ибн Хаукал дәл осылай
дейді: «Тараз – мұсылмандардың түріктермен сауда жасайтын
орны», ал Мақдиси былай деп жазады: «Тараз – бау-бақшасы
жайқалған, қалың жасылға оранған үлкен берік қамал. Оның
орлары, төрт қақпасы және рабаты бар. Қала қақпасының
алдынан үлкен өзен ағып өтеді, қаланың бір бөлігі өзеннің
арғы жағында жатыр. Өзен үстінен жол өтеді, базарлардың
арасында мешіт бар».
Алайда бірде-бір ежелгі автор Тараздың дәл қай
жерде орналасқанын атамаған, сондықтан оны ұзақ уақыт
бойы әртүрлі жерлерден іздеді. Ал 1893–1894 жж. Талас
алқабындағы қаланы зерттеген белгілі шығыстанушы В.
В. Бартольд ортағасырлық Таразды Әулиеата қаласының
орны деп санайды. Ол мұны Мақдисиге сүйеніп айтқан.
Қ
а месте центральных кварталов современного
Тараза находятся остатки известного средне-
векового города Казахстана. Первое упоми-
нание о нем содержится в византийских ис-
точниках и относится к 568 г. Именно в это
время Византия пыталась заключить договор
с западными тюрками в противовес Ирану, и для этого импе-
раторЮстиниан II отправил посольство во главе с Земархом
Киликийским в ставку тюркского кагана Дизабула. Во время
своей поездки Земарх, по описанию византийского историка
Менандра, побывал в долине Таласа, где был принят в ставке
кагана неподалеку от Тараза.
Впоследствии о Таразе (Таласе) писали многие
средневековые географы, историки, путешественники. И
это неудивительно, ведь город занимал центральное по-
ложение на Великом Шелковом пути, поэтому не случай-
но при его описании авторы отмечали в первую очередь
торговое значение. К примеру, китайский путешественник
Сюань Цзан писал: «Талас имеет окружность от 8 до 9 ли.
Здесь останавливаются и торгуют всевозможными товара-
ми купцы многих стран».
То же самое спустя три с лишним столетия сообща-
ет Ибн Хаукаль: «Тараз – место торговли мусульман с тур-
ками», а Макдиси пишет: «Тараз – большой укрепленный
город со множеством садов, густо заселенный. У него ров,
четверо ворот и населенный рабад. У ворот города течет
большая речка, часть города находится по ту сторону реки.
Через реку проходит дорога, соборная мечеть находится
среди базаров».
Однако ни один из древних авторов не называет
точного расположения Тараза, и поэтому долгое время его
искали в разных местах. А известный востоковед В. В. Бар-
тольд, исследовавший города Таласской долины в 1893–1894
Н
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай
86. Город Тар з
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
53. Қалмаққырған тарихи орыны
86. Тараз қалас
I...,399,400,401,402,403,404,405,406,407,408 410,411,412,413,414,415,416,417,418,419,...730