Стр. 188 - ТОМ3

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
131. Маңғыстау жер асты мешіттері
В хронологическом плане культовые подземные соо-
ружения также не равнозначны. Результаты полевых иссле-
дований некрополей и мог ильников Манг ыстау и Устюрта
и разрабо тка предварите льной типолог ии средневековых
на дг робий позволяют прос ледить основные линии разви-
тия мес тных культово-мемориа льных памятников и у точ-
нить датировку многих из них, в том числе и подземных
со ору жений. Так, нача ло формировани я подземных ме-
че тей Шакпак-ата и Шопан-ата, которые, вероятно, с леду-
е т с читать самыми ранними д л я территории Манг ыс тау-
ской области, соотве тствуе т времени появления захороне-
ний XIV в. с надгробиями типа «сагана» и купольных мав-
золеев среднеазиатского облика Коккумбет и Космола. На-
польные (с тепные) мече ти появляютс я на мог ильниках с
тұрған да осы ұстындар мен төрт сүйір арка. Діңгектер де,
арка мен күмбез де жартастан кертіліп, төбе жақтары мұқият
тегістелген.
2008 ж. археологиялық зерттеулер (А. Е. Астафьев)
Шақпақ ата жер асты мешіті құрылысының тарихына
қатысты бірқатар маңызды тұжырымдар жасауға ықпал
етті. Мешіттің «негізгі қасбеті» болып табылатын құлама жар
алдына жүргізілген қазба кезінде алынған археологиялық
материалдар бұл ғұрыптық кешеннің XIV ғ. ортасында
қалыптаса бастағандығын көрсетіп берді.
Мешіт үш кезеңде жасалған. Бас кезінде төбесі күм-
безделіп жабылған, ішіне тік құдық секілді ойықтан түсетін
бір ғана жер асты бөлмесі жасалған. Құрылыстың бұл түрі,
яғни қалау техникасы, сондай-ақ қабырғаларын әрлендіру
188
Шақпақ ата жер асты мешіті. XIV ғасыр. Үстінде ротондасы бар батыс «қасбеттің» жалпы көрінісі
Подземная мечеть Шакпак-ата. XIV век. Общий вид западного «фасада» с ротондой наверху