Стр. 185 - ТОМ3

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
131. Подземные мечети Мангыстау
Оңаша бөлмелердің біріне тар тесік арқылы түсуге болса,
қалған екеуіне тік қабырға бойынша өтуге болады. Жер асты
бөлмелердің үстіңгі жағында ортасында жарық түсіргіш
құдығы бар «жалған» күмбез болғанға ұқсайды. Ескерткіштің
жер астындағы бөлігінде де, жер үстіндегі бөлігінде де
ешқандай михраптың ізі жоқ. Дегенмен бірқатар белгілерге
қарағанда бұл жерді дәруіш сопылар мекендеген деп
жорамалдауға әбден болады. Бір өкініштісі, қазба барысында
көзге шалынған көне диірмен тасының сынықтары мен саз-
дан жасалған ортағасырлық ыдыс бөлшектерін айтпағанда,
бұл кешеннің қашан және қалай тұрғызылғанын нақты
айтуға мүмкіндік беретіндей археологиялық деректер қолға
түсе қойған жоқ.
Қараман ата жанындағы үңгір де әктасты жартас
керіштің астыңғы жұмсақ топыраған қазу арқылы жасалған.
Жарық түсіп тұрған бөлмелердің бірінде қалпына келтіру
жұмыстары жүргізілгенге дейін талай мәрте от жағылған
құрбандық рәсімінің ірі орны болған. Қараман ата жер асты
құрылысында да михраб жоқ. Бұл құрылыстың қалыптасуы,
әуел баста, XVII–XVIII ғғ. жерлеу орындарының астында
қалған дуалдардың қоршауындағы жер үсті капищесімен
байланысты болуы да мүмкін. Капищенің өзі археологиялық
тұрғыдан зерттеле қойған жоқ. Қазіргі уақытта бұл жерден
кейінгі тас дәуірінің жекелеген артефактілерін кездестіруге
болады.
Жергілікті тұрғындардың арасында XVIII ғ. өмір
сүрген әулие Бекет ата жер асты мешіттерінің бірі ретінде
белгілі Бейнеу қорымында да михраб орны көрінбейді.
185
Ишан қожа (Сейіт ишан) жер асты мешітіндегі михраб.
XVIII ғасыр – XX ғасырдың бірінші ширегі
Михраб в подземной мечети Ишан-кожа (Сеид-ишан).
XVIII – первая четверть XX века
Ишан қожа (Сейіт ишан) жер асты мешітіне кіреберіс.
XVIII ғасыр – XX ғасырдың бірінші ширегі
Вход в подземную мечеть Ишан-кожа (Сеид-ишан).
XVIII – первая четверть XX века
Сұлтан Үпі жер асты ғұрыптық құрылысы. Ішкі көрінісі.
«Жарық түсіруші» саңылау-құдығы
Подземное культовое сооружение Султан-Епе.
Фрагмент интерьера. «Световое» отверстие-колодец