Стр. 325 - От Алтая до Каспия. ТОМ 1

325

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

27. Некрополь Хан Моласы

на всем кладбище, по ночам довольно ярко светилось – «ба-

сында шырақ сияқты от жанып тұратын» и пользовалось осо-

бым почтением у местных казахов. Не полагалось срывать с не-

го ветки и ломать сучья, если же такое случалось, то из того ме-

ста «вытекала кровь». Во время одного из степных пожаров Хан-

ское дерево полностью сгорело, что случилось по одним рас-

сказам еще до начала Великой Отечественной войны, а по дру-

гим – в середине 50-х гг. прошлого века.

В связи с утратой этого единственного путевого ори-

ентира к месту погребения «святого» правителя казахского

народа потенциальные паломники в Хан Моласы лишились

необходимой возможности отыскать в бескрайней степи

могилу Абулхаира. Благодаря специальным исследованиям,

проведенным в последние десять лет казахстанским истори-

ком С. Е. Ажигали, на ханском некрополе удалось установить,

что наиболее вероятным местом возведения ханского мавзо-

лея является одно из надмогильных сооружений, располо-

женное в северо-восточном углу кладбища, недалеко от грун-

товой дороги, где имеется большая западина. Можно надеять-

ся, что в ближайшее время ученым удастся точно идентифи-

цировать могилу казахского хана и установить там достой-

ный его памяти архитектурный монумент, о котором в свое

время мечтали дети и ближайшие сподвижники Абулхаира.

түнде «басында шырақ сияқты от жанып тұратын», жергілікті

қазақтар оны ерекше құрметтеген. Оның бұтақтарын

сындыруға және жұлуға болмаған, егер ондай жағдай бо-

ла қалса, «ол жерден қан аққан». Далада болып тұратын

өрттердің бірінде Хан ағашы толығымен жанып кеткен, бір

әңгімелерге қарағанда – бұл оқиға Ұлы Отан соғысы бастал-

мастан бұрын, екіншілердің әңгімесіне қарағанда – өткен

ғасырдың 50-ші жылдарының ортасында болған көрінеді.

«Қасиетті» билеушінің қабірі қайда екенін көрсетіп

тұратын белгі жоғалған соң Хан моласына тағзым етуге

барғысы келетіндер шетсіз-шексіз далада Әбілқайыр мо-

ласын табу мүмкіндігінен айырылды. Қазақстандық тарих-

шы С. Е. Әжіғалидың соңғы он жыл ішінде жүргізген арнайы

зерттеулері нәтижесінде Хан кесенесінің бой көтерген орны –

үлкен ойығы бар, жолға жақын, молалар кешенінің солтүстік-

шығыс бұрышында орналасқан, мола үстіне салынған

құрылыстардың бірі болуы мүмкін. Алдағы жақын уақытта

ғалымдар қазақ ханының моласын дәл тауып, анықтап бер-

се, онда, бір кезде Әбілқайырдың балалары мен үзеңгілес дос-

тары армандап кеткендей, ханға лайық архитектуралық мо-

нумент орнатылады деген үміт бар.