Стр. 105 - ТОМ2

105
сақ қоғамы ұйымшылдығының жеткілікті жоғары деңгейін
көрсетеді. Мысалы, тек Үлкен қорған үйіндісін тұрғызудың
өзіне 50 мың м 3 топырақ, тас, шағыл пайдаланылған, бұдан
басқа жақын тұрған таудан мыңдаған тас тақталар мен
қойтастар әкелінген.
Бесшатырлық құрылыстарды тұрғызуға қажетті
бөренелер осы жерден шамамен 200–250 км қашықтықтағы,
Іле өзенінің арғы бетіндегі, Іле Алатауынан әзірленді. Сол
кескен жерде бұтағын алып, тұмсығын тесіп, атпен сүйретіп
өзенге жеткізді. Сонан соң сал етіп байлап, ағызып арғы жағаға
шығарып, құрылыс орнына жеткізді. Тасымалдау үшін қыл
арқандар, шиден есілген жіптер пайдаланылды.
Бесшатыр қорғандарынан алынған материалдар
Жетісудағы сақ тайпаларының мәдениеті туралы түсінікті
байыта түседі. Олар мазарлар тұрғызу кезінде ие болған көп
жылдық тәжірибені ғана емес, тұрғын үй салу мүмкіндіктерін
де көрсетеді. Олар тұрғын үй салу кезінде ағаш, тас, қамыс, бұта
тәрізді жергілікті материалдарды пайдаланған. Осыдан келіп,
Жетісу сақтары «таза» көшпенділер болмаған, жылдың жылы
кездерінде ғана көшіп, суық түсісімен қыстауға кетіп, қыстық
үйлерде тұрған деген қорытындыға келеміз.
сакского общества. Например, для возведения насыпи Боль-
шого кургана было использовано 50 тыс. м 3 земли, камня и
щебня, с ближайших гор доставлено около тысячи каменных
плит и валунов. Бревна, необходимые для возведения бесша-
тырских усыпальниц, заготавливали в 200–250 км от места
расположения курганов, на противоположном берегу реки
Или в отрогах Заилийского Алатау. Там же на месте срубали
ветки и сучья, делали проушины на бревнах, которые затем
тащили волоком до реки, плотами переправляя их на правый
берег и доставляя к месту стройки. Для транспортировки ис-
пользовали волосяные арканы и канаты, плетенные из рас-
тительных волокон чия.
Материалы раскопок Бесшатырских курганов обо-
гащают представления о культуре сакских племен Семи-
речья. Они свидетельствуют, что большой строительный
опыт был приобретен не только при сооружении царских
гробниц, но и при строительстве постоянных жилищ, где
также использовались дерево, камень, камыш и кустарник.
Очевидно, саки Семиречья не были «чистыми» кочевника-
ми и кочевали лишь в теплое время года; с наступлением
же холодов они уходили в места зимовок и обитали там в
зимних жилищах.
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
62. Могильник Бесшатыр