Стр. 95 - ТОМ2

95
Тах (Пржевальский жылқысы)
Лошадь Пржевальского
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
61. Природный парк «Алтынемель»
не, излишки его ссыпаются по плоскости крутизною около
300. Это движение и порождает звучание.
Поющие пески Калкана – уникальное явление для Ка-
захстана, нигде более в республике их нет. Но в мире изве-
стно несколько мест, где они встречаются. Одно из них на
Кольском полуострове в России.
Аккум-Калкан обычно начинает петь при легком юго-
западном ветре со стороны Или. В тихую безветренную по-
году, во время дождя или после него пески безмолвны. Они
поют только в сухом состоянии, при ветре. Гудение бархана
разносится на расстояние до 10 км. Звучание песка можно
вызвать и при сползании, скажем, туристов по склону бар-
хана. Чем больше будет масса движущегося песка, тем гром-
че и будет «пение» бархана.
Пески барханов образовались за счет ветрового пере-
носа речных песков. В процессе переноса угловатые частич-
ки кварца приобрели окатанную форму, были отшлифованы
жүзінде мұндай құм бірнеше жерде кездеседі. Олардың
бірі – Ресейдегі Кольск түбегі.
Аққұм Қалқан, әдетте, Іле жақтан шығатын оңтүс-
тік-батыстың баяу соққан желінен әндете бастайды.
Желсіз тынық күні, жауын кезінде және одан кейін құм үн
шығармайды. Ол тек қана құрғақ кезінде, жел соққанда
әндетеді. Шағылдың гуілі 10 км қашықтыққа дейін естіледі.
Құмның ән салуы, мәселен, туристер шағыл беткейімен
жүріп, құм сырғығанда естіледі. Қозғалыстағы құм неғұрлым
молырақ болса, шағылдың «әні» де қатая түседі.
Шағылдың құмы жел ұшырып әкелген өзен құмынан
жиналған. Желдің дөңгелете ұшыруынан кедір-бұдырлы
ұсақ кварц түйіршіктері сусылдаған дөңгелек формаға
келіп, сусымалы құмға айналған. Онда кварцтан басқа
кальцит және басқа минералдар бар. Алайда кварц басым.
Құм өз табиғатында негізінен құрғақ әрі тығыз болмай-
ды. Тереңдеген сайын тығыздалып, дымқылы молая түседі.