Стр. 94 - ТОМ2

94
Құландар
Куланы
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
61. «Алтынемел» табиғи саябағы
метрдей жерде, Аққұм Қалқан құм тізбегі (Қалқанның ақ
құмда-ры) бой көтерген. Ол оңтүстік-шығыстан солтүстік-
батысқа қарай үш километрге созылып жатыр. Оның
астыңғы бөлігінің жалпақтығы бір километрдей жерді алып
жатыр. Тізбек екі үлкен – оңтүстіктегі, биіктігі 150 м және
солтүстіктегі, биіктігі 100 м болатын шағылдардан тұрады.
Құмда бірде-бір өсімдік жоқ, тек шағылдардың төменгі
жағында және олардың батыс баурайларында ұсақ сексеуіл
бұталары өседі.
Шағыл ерекше сипатқа ие – оның құмы беткеймен
төмен сырғығанда ұшақтың гүріліндей дыбыс шығарады.
Қатты соққан жел құмды бір беткейден екінші беткейге
ұшырады. Құм желді беткейінде жиналып, тіктігі 300-тай
болған кезде желдің айдауымен сырғанай төгіледі. Бұл
қозғалыс дыбыстың шығуына себеп болады.
Қалқанның әнші құмы – Қазақстан үшін ғажайып
құбылыс, ол республиканың басқа еш жерінде жоқ. Дүние
Кысты-Калканом (Зимний щит). «Калкан» по-казахски «щит»
или «защита». Вероятно, эти горы служили естественной за-
щитой или от неприятеля, или, скорее, от сильных ветров.
Проход между Калканами имеет ширину около двух кило-
метров. Именно в этом месте, примерно в одном километре
от берега Или, высится песчаная гряда Аккум-Калкан (Белые
пески Калкана). Она простирается с юго-востока на северо-
запад на три километра. Наибольшая ее ширина у основа-
ния около километра. Гряда состоит из двух больших барха-
нов: южного, высотой 150 м, и северного – около 100 м. Пе-
ски полностью лишены растительности, только у их осно-
вания и на пологом западном склоне произрастают мелкие
кустики саксаула.
Барханы обладают необычным свойством: их пески
при осыпании по склону издают звук, напоминающий гу-
дение самолета. Сильный ветер перевеивает песок с одного
склона на другой. Он накапливается на подветренном скло-