Стр. 372 - ТОМ2

372
пен сақал бейнеленген. Тақия тәрізді бас киім салынатын
шақтары да бар. Еркек мүсіндердің қолдарында ыдыс тұр. .
Негізгі мүсіндердегі еркек бейнелері айқын емес.
Кейбір мүсіндерде жыныстық белгілер де көрсетілген. Әртүрлі
жыныстағы пішіндерде әйел бейнелері айқын болып келеді.
7 Қоржайлау кешенінде де төрт бұрышты қоршауға
жапсарлас құрылысқа орнатылып, жер астына көмілген,
сол қолымен тостаған, оң қолымен қылыш ұстаған еркек
мүсіндері кездеседі. Әдетте Меркі мүсіндерінің көпшілігі
қызыл, қара, ақ түсті құндатқан жасалып, ерекшеленіп тұр.
Оларды кейіпкерлерге қосымша сипат беру үшін шебердер
әдейт таңдап алған болуы керек.
Меркі діни кешені мүсіндерінің көпшілігі шығысқа
қаратылған. Тек оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай
тізбектеле созылған бес тік бұрышты қоршаулардан тұратын
1 Аралтөбе діни кешенінде (Меркі ғибадатханасының орта-
сындағы биік таулы үстірт) антропоморфтық жазуы бар тас
стеллалар (дуалдар) ішкі жағына, қоршаудың солтүстік-батыс
жағына орнатылған.
Ер адам бейнеленген тас мүсін
Мужское каменное изваяние
статуса женщины: островерхий головной убор, близкий по
форме к саукеле, кимешек, такия и убор типа чалмы. Нагруд-
ные украшения – гривны, подвески. На некоторых изваяниях
имеются изображения колец – височных подвесок. Образы
юной девы или пожилой матроны подчеркивались также
формой камня, использованного для воплощения персонажа.
Устанавливались женские изваяния в центре круглых
сооружений-курганов или с восточной стороны от них и
ориентированы были в основном в восточном направлении.
Изваяния с мужскими фигурами святилищ Мерке в
целом подразделяются на два типа. Типаж, представляющий
основной статуарный мужской образ в Мерке, в основных
чертах сходен с женским. Сходна иконография лица, на муж-
ских иногда изображены усы или бородка. Дополнительной
чертой является изображение головного убора, по типу на-
поминающего тюбетейку-такия. В опущенных руках мужских
изваяний у живота помещается сосуд. Мужские персонажи
основного статуарного типа не выразительны. В отдельных
случаях на изваяниях показаны половые признаки. В ком-
Қалпына келтірілген кейінгі тас мүсін
Одно из каменных изваяний после реставрации
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындары атласы
1. Кенді Алтай
ның атласы
82. VII–XIII ғ сырлардағы Меркі ғибадатханасы