Стр. 425 - ТОМ2

425
Айша бибі кесенесі. ХІІ ғасыр. Қалпына келтірілгеннен кейінгі қасбеттің фрагменті.
Сақталған ескі қаптаманың қашалған қыш тақталары жаңа тақталардан күңгірт түсімен ерекшеленеді
Мавзолей Айша-биби. XII век. Фрагменты фасадов после реставрации.
Сохранившиеся резные плитки древней облицовки отличаются от новых более темным оттенком
кесенелеріне қарағанда Айша бибі кесенесінің қасбеттері
өрнекті кірпіштермен қаланбай, тұтастай ойма терракоталы
қаптамалармен қапталған. Соңғы өңдеу жұмыстары бары-
сында ұшы үшкілденіп аяқталатын, жалпақ табанды биік
күмбезімен қоса кесене түгелдей байырғы қалпына толық
келтірілген. Бұл ретте күмбез әр түрлі жорамалдар негізінде
жасалғандығын айта кету керек. Кесененің түпнұсқасы дәл
қандай болғаны туралы сұрақ сол күйі жауапсыз қалды,
себебі ескерткіштің, әсіресе төбе жағының әуелгі тұрпаты
анық қандай болғанын аздап болса да шамалауға мүмкіндік
беретін ешбір із қалмаған. Француз зерттеушісі М. Кервран
Айша бибі ескерткішінің әрлеу сипатына салыстырмалы
талдау жасай отырып, ондағы моңғол кезеңіндегі өрнек
мотивтерімен сай келетін бедерлер негізінде ескерткішті
шығу тегін әрірек жылжытып, моңғол дәуіріне апарып
тіреді. Алайда Алтын Орда заманындағы кесенелерде үшкілді
форма болған жоқ, олардың барлығы, пирамида күмбезді – «ша-
и после ее трагической гибели весь остаток жизни провела
рядом с ее могилой. Мавзолей Бабаджи-хатун отличается
строгой ясностью композиции и сдержанностью декоратив-
ного оформления. Это небольшое здание из обожженного
кирпича с внешними размерами плана 6,8 × 6,8 м. Памятник
представляет собой редкий тип однокамерного фасадного
шатрового мавзолея. Это один из образцов, отражающий пе-
реход от центрической композиции мавзолея к портальной,
начало которого, как отмечает Г. А. Пугаченкова, в архитек-
туре Средней Азии прослеживается в еще более ранний пе-
риод, на памятниках эпохи Саманидов. Три фасада мавзолея
Бабаджи-хатун расчленены по одной схеме – три арочные
ниши обрамлены заглубленным П-образным пояском, верх
стены над рамой подчеркнут вставкой декоративной ленты
зубчатой фигурной кладки – так называемые «пилы». Задний
фасад лишен каких-либо архитектурных членений и декора.
Стена главного фасада с входным проемом в центральной
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
1. Рудный Алтай 87. Средневековые мавзолеи Таласской до ины