Стр. 433 - ТОМ2

433

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

1. Рудный Алтай

88. Природный заповедник «Аксу-Жабаглы»

азақстан мен Орталық Азиядағы алғашқы

қорық Ақсу-Жабағылы Қазақстан, Қырғыз-

стан мен Өзбекстан шекараларының

түйісінде, Оңтүстік Қазақстан мен Жамбыл

облыстарының шегіндегі Батыс Тянь-Шань

тауының 128 мың гектардан астам әдемі алаңын алып жатыр.

2006 жылы қорық өзінің 80 жылдығын атап өтті. Оны құруға

бастама көтергендер Ташкент университетінің профессорла-

ры А. Л. Бродский, Н. А. Димо, Д. Н. Кашкаров, Е. П. Коровин,

М. В. Культиасов пен М. Г. Попов болды. Солардың іждағаты

арқасында 1926 ж. бастап Ақсу мен Жабағылы өзендерінің ба-

стауы маңында Талас Алатауы жотасының батыс шеті табиғат

эталоны ретінде қорғалады. Табиғат эталоны – ерекше нәрсе.

Егер мұражайлық жәдігерді мың жерден мөрлеп сақтасаң да,

табиғат эталоны одан әлдеқайда күрделі әрі нәзік, бұл көп

шамалы жүйенің бірде-бір элементін – мейлі ол өсімдік бол-

сын, мейлі жануар немесе қандай да бір жансыз нәрсе болса

да бүлдіріп алмау үшін одан да берік әрі мұқият сақтау керек.

Қорықтың атауы оның аумағын кесіп өтетін екі

өзен – Ақсу мен Жабағылыдан шыққан. Біріншісінің ата-

уы тау өзенінің жыл мезгілінің көбінде көбіктеніп ағарып

ағатындықтан, ал екіншісінің атауы аңызбен байланыс

ты туған. Шатқалда бейбіт өмір сүріп жатқан малшыларға

басқыншылар тап береді. Ұрыс ауыр болып, адамдар бұл

жерлерді уақытша тастауға мәжбүр болады. Олар екі жыл-

дан кейін қайтып оралады. Шатқалдардың бірінен олар

қырғын соғыстан аман қалған екі жасар құлынын ерткен та-

ныс байталды көріп таңғалады! Сол кезде ру ақсақалы: «Осы-

дан бастап бұл жер екі жасар жабағы құлынның құрметіне

Жабағылы атансын», – депті. Cол кезде осындай уақыт туып

бұл атаудың Қазақстаннан шет елдерге белгілі болатыны, ке-

ремет өлкеде пайда болған қорықтың атын дәріптейтінін

ешкім де сезбеген еді.

ервый в Казахстане и всей Средней Азии запо-

ведник Аксу-Жабаглы занимает живописный

участок гор Западного Тянь-Шаня площадью

более 128 тыс. га в пределах Южно-Казахстан-

ской и Жамбылской областей, на стыке границ

Казахстана, Кыргызстана и Узбекистана. В 2006 г. заповедник

отметил свое 80-летие. Инициаторами его создания были про-

фессоры Ташкентского университета А. Л. Бродский, Н. А. Димо,

Д. Н. Кашкаров, Е. П. Коровин, М. В. Культиасов и М. Г. Попов.

Благодаря их стараниям, с 1926 г. западная оконечность хребта

Таласский Алатау в районе истоков рек Аксу иЖабаглы охраня-

ется как эталон природы. Эталон природы – вещь особая. Если

эталон метра хранится в музее за семью печатями, то эталон

природы, куда более сложный и хрупкий, должен охраняться

еще бережнее и тщательнее, чтобы не нарушить ни один эле-

мент этой многомерной системы– будь то растение, животное

или неживой объект.

Название заповедника произошло от двух рек, проре-

зающих его территорию, – Аксу и Жабаглы. Первая перево-

дится как «белая вода», поскольку большую часть времени эта

горная речка белая от пены. Название второй связано с ле-

гендой, которая гласит, что много лет назад на мирных ско-

товодов, населявших эти ущелья, напали завоеватели. Битва

была жестокой, и люди вынуждены были на время покинуть

эти места. Через два года они вернулись. И каково же было

их удивление, когда в одном из ущелий они увидели чудом

уцелевшую от побоища знакомую кобылицу с двухлетним

жеребенком! И молвил тогда почтенный аксакал: «Отныне

это место будет называться Жабаглы – в честь двухлетнего

жеребенка – жабага». И никто тогда не подозревал, что при-

дет время, когда это имя станет известным далеко за преде-

лами Казахстана, а прославит его заповедник, который будет

создан на этой благословенной территории…

П

Қ

Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы

53. Қалмаққырған тарихи орыны

88. «Ақсу-Жабағ лы» табиғи қ рығ