Стр. 133 - ТОМ2

133

От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана

64. Тамгалытас (Илийский Капшагай)

ди которых преобладают скромные святилища, подобные

Кегенскому арасану, Тайгаку и др., с однообразно тиражи-

руемой молитвенной формулой «om ma ni pad me hum».

Объекты монументального искусства, как, например, камень-

субурган Келиншектас в городе Текели, в Семиречье и Вос-

точном Казахстане единичны. Изображение Акшобхьи и ран-

ние надписи Тамгалытаса обнаруживают сходство с отдель-

ными памятниками Северного Кыргызстана (Ыссыг-Ата, Там-

га), которые также связаны с ранним периодом распростра-

нения тибетского буддизма в среде ойратских племен. Одна-

ко ни по составу представленных в Тамгалытасе персонажей

тибетского пантеона, ни по количеству текстов, – разных по

содержанию и языку, памятник в Илийском Капшагае не име-

ет аналогов в западной части Центральной Азии. Тамгалы-

тас заметно выделяется своей художественной репрезента-

тивностью, разнообразием эпиграфических текстов и дли-

тельностью периода их создания, что отражает особую зна-

чимость святилища на берегу реки Или в эпоху его возник-

новения и функционирования.

арқасында қалмақтардың жанға жайлы жерге жетуге деген

тілегі көрініс тапқан

Қазақстан аумағында XVII ғ. мен XVIII ғ. ортасынан

қалған жиырмадан тибет буддизмінің ескерткіштері белгілі.

Олардың арасында Тайғақ, Кеген арасаны, т.б. секілді «om

ma ni pad me hum» деген жазу бірнеше рет қайталанатын

ескерткіштер көп. Текелі қаласындағы Келіншектас тас-

субурганы сияқты нысандар Жетісу мен Шығыс Қазақстанда

сирек кездеседі. Акшобхья бейнесі мен Таңбалы тастың

ерте жазбалары Солтүстік Қырғызстандағы жекелеген

ескерткіштермен (Ыссыг-Ата, Тамға) ұқсас. Олар да ойрат

тайпаларының арасында тибеттік будда ілімінің таралуының

бастапқы кезінде тас бетіне түскендігімен ерекшеленеді.

Алайда тибет пантеоны тұлғаларының мүсіні және тілі мен

мазмұны алуан түрлі мәтіндері жөнінен Іле Қапшағайындағы

Таңбалы тасқа жетер ескерткіш Орталық Азияның батыс

бөлігінде жоқ.