Стр. 125 - ТОМ2

125
Таңбалы тас жазбалары. Н. Н. Пантусовтың суреті. 1897 жыл
Надписи из Тамгалытаса. Зарисовки Н. Н. Пантусова. 1897 год
От Алтая до Каспия. Атлас памятников и достопримечательностей природы, истории и культуры Казахстана
64. Тамгалытас (Илийский Капшагай)
ны белгілі болды, сөйтіп бұл ескерткіштің тибеттік Будда
ескерткіштерінің қатарына жататыны және шамамен XVII
ғасырдың ортасында қашалғаны анықталды. Алайда бұл
төңіректе лама ғұрыптық кешенінің пайда болуы мен та-
рихы бертінге дейін беймәлім болып келді. 2008–2009 жж.
КММ Қазақ ғылыми-зерттеу институты экспедициясының
(жет.: И. В. Ерофеева, Б. Ж. Әубекеров, А. Е. Рогожинский)
моңғолтанушы Н. С. Яхонтова (РҒА Шығыстану институ-
ты) мен өнертанушы Ю. И. Елихина (Мемлекеттік Эрми-
таж) Таңбалы тасты кешенді түрде зерттеуінің (тарихи,
археологиялық, географиялық-геоморфологиялық, тарихи-
топонимикалық, өнертанушылық және лингвистикалық зерт-
теулер) арқасында ғана Іле Қапшағайында лама кешенінің
пайда болуы мен қызмет өрісі анықталып, тарихи контексте
тексерілді.
Іле өзеніндегі Хабцагай/Қапшағай шатқалы тура-
лы ең ерте мағлұматтар «Зая-пандитаның ғұмырнамасы»
ландшафт урочища, доминантой которого выступает скаль-
ный массив, у подножия которого на 15 отдельных глыбах
сосредоточены разновременные изображения и надписи. По
особенностям иконографии изображенных фигур, палеогра-
фии текстов и техники их исполнения выделяются четыре
этапа формирования комплекса.
На первом этапе был создан ансамбль, включавший
изображения БуддыШакьямуни, бодхисаттвы Авалокитешва-
ры в образе «одноликого и четырехрукого» божества, Будды
Бхайшаджьягуру с сопровождающими тибетскими надпися-
ми на центральном панно (плоскость № 4), фигура Будды На-
гешварараджи (№2), а также различные молитвенные тексты,
в том числе две мантры Будды Манчжушри, изображение ко-
торого на памятнике отсутствует, обращение к панчен-ламе
Чойчжи Чжалцану (№ 11) и четыре шестисложные мантры
«оm ma ni pad me hum», высеченные на разных камнях по пе-
риферии завала (№ 1, 5, 13, 16).