Стр. 118 - ТОМ2

118
Ш. Ш. Уәлиханов бейітіне апаратын саяжол
Аллея, ведущая к могиле Ч. Ч. Валиханова
Алтайдан Каспийге дейін. Қазақстанның табиғи, тарихи және мәдени ескерткіштері мен көрнекті орындарының атласы
63. «Алтынемел» – Шоқан Уәлиханов мемориалдық кешені
Кейіннен атақты ғалым әрі саяхатшының зираты
ұмтыла бастады. Тек оны құрмет тұтатындар мен кездейсоқ
саяхатшылар бұл естелік орында болып жүрді. 1906 ж. «Тур-
кестанские ведомости» беттерінде әлдебір М. Г. Ивов: «Жар-
кентке барар жолда мен ұмытылған зират басында бол-
дым. Ол менің ойыма адамның өткінші өмірі мен адам
жадының ұмытшақтықтығын тағы бір түсіріп, мұңлы ой-
лар басты. Уәлихановтардың әулеттік сағанасы... ортала-
рында балшықтан жасалған күмбез тәрізді қорғаны бар
балшықты қоршаудан тұрады, – мұнда Шоқан Шыңғысұлы
Уәлихановтың туыстары жерленген. Оның өзі бірнеше
қадам жерде жерленген. Бір кездері оның да төбесі күмбез
тәрізді болған болуы керек, дегенмен мейірімсіз уақыт
біртіндеп қиратқан, қазір күмбез жоқ. Тек жіңішке төрт
балшықты бағанадан тұратын жартылай қираған үстіңгі
қабаты қалған. Бұл қабаттың астындағы аласа балшықты
іргетасында мәрмәр тақта жақсы сақталған». Ол кездері ке-
сене толығымен қирады.
В дальнейшем могила прославленного ученого и пу-
тешественника была предана забвению. Лишь отдельные его
почитатели или случайные путешественники посещали это
памятное место. В 1906 г. на страницах «Туркестанских ве-
домостей» один из очевидцев некий М. Г. Ивов писал: «Про-
ездом в Джаркент я посетил эту забытую могилу. Грустные
мысли навеяла она на меня, лишний раз напомнив о брен-
ности человеческого существования и о скоропроходящей
памяти людской. Фамильный склеп Валихановых пред-
ставляет собой… глиняную ограду, среди которой высится
большой из глины куполообразный курган, – здесь схоро-
нены родственники Чокана Чингисовича. Сам он похоро-
нен рядом, в нескольких шагах. Видимо, могила его тоже
когда-то имела куполообразную крышу, но беспощадное
время проявляет свою разрушительную силу, и купола уже
нет. Остался лишь полуразвалившийся покров, держащийся
на четырех тонких глиняных столбах. Под этим покровом
лежит на невысоком глиняном же пьедестале хорошо со-